‘Geloven in beweging’ was het thema van het Inspiratiefestival, dat voor de derde keer werd gehouden. En die beweging, deining, was er voor de honderden eilandgangers ook letterlijk. De heenreis op vrijdag verliep met de nodige vertraging door de storm en een combinatie van het uitvallen van veerdiensten, zo vertelt Eerde de Vries, medeorganisator van het festival. Maar iedereen kwam uiteindelijk - door de inzet van rederij Doeksen - toch aan op Terschelling. ,,Sommigen waren ’s avonds nét op tijd voor de voorstelling over Bonhoeffer.”
Festivalweer
Rond de 775 mensen zijn er afgekomen op het festival, zo rekent hij op zaterdagochtend voor. Hoe ánders ziet het weer er dan uit. ,,Het is bladstil”, stelt De Vries met een glimlach vast. ,,Het wordt super.” En als de zon later doorbreekt is er ook festival weer dat meewerkt, in oktober.
Vroeg uit de veren – en actief - zijn de mensen die een bibliodans-workshop volgen in de doopsgezinde kerk op West-Terschelling, onder leiding van Susanne de Jong-Tennekes, waarbij iedereen op z’n eigen wijze zijn lichamelijke expressie mag uiten. Het is een oefening in vrij zijn: geloven met hart, hoofd, lijf en leden. ‘Ik danste die morgen toen de schepping begon, ik danste de dans van de sterren, maan en zon, de golvende velden en de deinende zee en alles wat ademt danste mee’, is het toepasselijke Liedboeklied. Dansen brengt je heel dicht bij jezelf, bij je ziel , blijkt uit de verhalen van de deelnemers, van jong tot oud.
Meerstemmig zingen
Dat geldt ook voor wat er enkele honderden meters verderop gebeurt. Daar stroomt de Westerkerk vol voor ‘Meerstemming zingen uit het Liedboek ’. Alten, bassen, sopranen, tenoren, allemaal zoeken ze hun plekje in de kerk. Onder meer Frans Weevers (66) uit Rotterdam. Hij is hier niet alleen als deelnemer, maar treedt ook diverse keren op dezer dagen. De koren de Open Hof-cantorij en het popkoor Hemelsbreed zingen vijf keer dit weekend.
Weevers is blij dat hij weer uit volle borst kan zingen, zeker nadat de koren in coronatijd zo lang stil lagen. ,,We hebben wel eens een repetitie gehad via ZOOM, maar dat is niks.” Zingen en muziek staan voor hem ,,bovenaan” als datgene waar hij uit kiest bij het festival op het eiland. En te kiezen is er veel. Daarom hebben deelnemers van te voren tickets moeten boeken voor programma’s.
Siets Slot uit Apeldoorn is samen met haar dochter (,,uit Zaandam”), schoonzoon (,,uit Amstelveen”) en zoon (,,uit Lelystad”) gekomen. ,,Drie jaar geleden was ik hier ook en toen vond ik het helemaal gewéldig.” Met elkaar zitten ze in een huisje op Oosterend en iedereen stelt zijn eigen programma samen. Zo zijn de mannen nu elders.
Accu opladen
Lidy Bomhof, ook lid van de Protestantse Gemeente te Apeldoorn, vertelt dat zij met twaalf personen zijn gekomen. Vanuit allerlei functies, sommigen hebben geen taak in de kerk, maar ze zijn wel allemaal ,,intensief betrokken”. Dat is wat je bij vele festivalgangers proeft: ieder is op zijn of haar manier met geloof en zingeving bezig en laadt op het eiland de accu even op.
Warming-up
De workshop gaat verder. Dat begint met een heuse warming-up . De schouders worden losgedraaid en na de nodige stemoefeningen, wordt er begonnen met Lied 212 uit het Liedboek (2013). ’Laten wij zingend deze dag beginnen. Geven wij stem aan onze diepe vreugde, omdat wij dankbaar ons in God verheugen. Zing Halleluja!’
Dan kondigt dirigent Willem Blonk ,,het eerste verzoeknummer” aan, Lied 229: Gezegend zijt Gij, eeuwige God. Na enkele variaties in de uitvoering hoor je een heilig koor van stemmen de ruimte vullen. Er volgt het Taizélied, Dans con obscutités (Lied 598), ‘Als alles duister is’, in het Frans gezongen. ,,Er is een taal die net als het Fries met een Fr- begint en die spreken jullie heel goed!’’, stelt hij tevreden vast.
Van Taizé gaat het naar Iona, Take me as I am , ‘Neem mij aan zoals ik ben’, zoals de Nederlandse vertaling van het bekende lied is. Dominee Gerrit Groeneveld uit Bolsward glundert. Het zijn de liederen die hij zelf mee in het Fries vertaalde. Hij voelt zich helemaal thuis bij dit repertoire, ook als reguliere Taizéganger. Over het festival zelf is hij ook prima te spreken: ,,De sfear is hiel goed.”
Toekomstgericht kerk-zijn
In ET-10, een kerklocatie in Midsland, spreken de classispredikanten Julia van Rijn (Zuid-Holland Noord), Jan Hommes (Groningen-Drenthe) en Wim Beekman (Fryslân) voor een afgeladen zaal over het thema ‘Toekomstgericht kerk-zijn’. Hoe je ,,present kunt blijven” in dorp, stadswijk of in je regio. Dát is waar het volgens Hommes om gaat. Die passie delen ze alle drie.
Samenwerking tussen gemeenten lijkt in protestantse kring de komende jaren onontbeerlijk. Op veel plekken gebeurt het ook al, in allerlei variaties. En in zo’n setting als vandaag tref je allerlei gemeenten aan die daar verschillend over denken: van Drachten en Veenendaal tot Amsterdam en Salland.
‘Zonder samenwerking kan onze gemeente (op den duur) niet blijven bestaan’, is een van de stellingen waar de mensen met een groene of rode kaart op mogen reageren. Allemaal groene kaartjes gaan de lucht in. Genoemd wordt hoe de uniciteit van dorp en kerkelijke gemeente soms als een obstakel kan worden ervaren om de samenwerking met een andere kerk aan te gaan. En er klinkt de opmerking dat het wel heel veel over ‘kerk’ gaat en niet over ‘samen christen zijn’. Moeten we niet veel bréder denken als kerk? Dus ook het contact zoeken met andere gezindten of juist met niet-kerkelijke groepen die bezig zijn met bijvoorbeeld het klimaatvraagstuk? Wim Beekman, classispredikant in het Noorden, vertelt dat hij bij zijn bezoeken aan 230 gemeenten ,,een veel ruimere opstelling” ervaart dan voorheen. Kerkelijke gemeentes zijn niet meer ‘eilandjes in een dorp’.
Een vertegenwoordiger van de Protestantse Kerk Amsterdam vertelt hoe daar achttien wijkgemeenten zijn en tien pioniersplekken. ,,Iedereen heeft zijn eigen roeping, toch zijn we samen één kerk.” Vanuit Drachten wordt verteld hoe daar diakenen, maar ook pastores, elkaar opzoeken en er zo samenwerking over kerkgrenzen heen is, zonder dat die verschillende kerken direct samengaan. De classispredikanten benadrukken het ook nog eens: er is zo veel ‘maatwerk’ mogelijk als het gaat om samenwerking. Het hoeft niet direct een gehele fusie te zijn.
‘Fusie is geen doel’
Een predikante vertelt - met emotie - hoe ze in haar gemeente tien jaar werkte aan een fusie, maar dat het uiteindelijk nooit zover kwam. De gemeente is nu zelfs gelukkiger dan tijdens alle fusieperikelen. ,,Achteraf heb ik me wel eens afgevraagd: had ik niet beter mijn tijd kunnen steken in het vitaler maken van de gemeente?” Julia van Rijn zegt dat een fusie ,,geen doel moet zijn maar een middel”. Ze vertelt van twee gemeenten in haar classis ,,waar het fluitend ging”. ,,Begin vanuit de inhoud” is haar tip, en: zorg dat het gedragen wordt door gebed.
De classispredikante gelooft dat we als kerk ,,in een overgangsfase zitten”. ,,De tijd van one size, fits all is voorbij.” Kerken moeten zich bezinnen hoe ze op ,,de markt van spiritualiteit” er kunnen zijn voor gelovigen, zinzoekers en ook voor mensen die helemaal niks met ‘een kerk’ hebben. Ze heeft meer zorgen over het feit dat er sommige plekken in ons land zijn waar het geloof helemaal niet meer klinkt. Waar die vanzelfsprekendheid verdwenen is - of er nooit was.
Sprekende Tafels
Buiten staan Madeleine Last en Hanneke Maassen met drie Sprekende Tafels. De ene tafel staat vol met bloemen in allerlei glazen potjes. Van rozen tot zonnebloemen, enzovoorts. Het is een plek van verwondering waar mensen even kunnen gaan zitten. Even verderop staat een Filosofeer-tafel. ,,Met schalen van verschillende materialen om gedachten in te vangen.” De vier seizoenen zijn erin verbeeld. Een Duitse vrouw, die op vakantie is, staat er bij. Direct krijgt ze associaties. ,,Dat gebeurt alleen nú, op zo’n plek. Hier sta ik er voor open.” Ze vindt het prachtig.
Het nieuwste aan creatieve tafels is een eigen blauwdruk maken. Het komt allemaal voort uit de beweging van het ‘symbolisch schikken’, die dertig jaar geleden begon op de Floriade in Zoetermeer. En ook in kerken zeer populair werd.
Een veel jongere beweging is die van Christian Climate Action. Daarvan tref je Feikje Visser en Herman van Veelen aan bij de strandovergang bij Midsland aan Zee. Ze hebben een speciale vlag mee en geven een inkijkje hoe ,,burgerlijke ongehoorzaamheid’’ in de praktijk werkt. Compleet met rollenspel en reflectie op iets waar de deelnemers innerlijk door geraakt zijn. Martin Luther King, Tolstoj en Ghandi worden genoemd als voorbeelden.
De zeewind is voelbaar, maar ook de verbondenheid. Geïnspireerd laat ook deze voetstap op het strand een afdruk achter voor later. Op de vaste wal, waar iedereen weer terugkeert, met z’n eigen verhalen.